ฮาร์วาร์ดเป็นมหาวิทยาลัยชั้นนำระดับโลกที่ให้ความสำคัญกับการส่งเสริมให้ประชาคมมหาวิทยาลัยมีวัฒนธรรมการแบ่งปันความรู้ ทั้งการแบ่งปันความรู้ภายในมหาวิทยาลัยด้วยกันเองและการแบ่งปันความรู้สู่สาธารณะในรูปแบบที่หลากหลาย อันเป็นการส่งเสริมให้เกิดความเจริญงอกงามด้านสติปัญญา และพัฒนาต่อยอดก่ายกันขึ้นทางด้านวิทยาการความรู้ สิ่งที่สำคัญคือ เป็นการสนับสนุนให้ ฮาร์วาร์ดเป็นแหล่งวิทยาการความรู้และแหล่งอารยธรรมที่ทำหน้าที่พัฒนาและกระจายองค์ความรู้ที่ทรงอิทธิพลของโลก
เราสามารถพบเห็นวัฒนธรรมการแบ่งปันความรู้ดังกล่าวนี้เกิดขึ้นทั่วไปภายในรั้วฮาร์วาร์ด อาทิ การมีเวทีการเรียนรู้หลากหลายที่เปิดให้นักศึกษาและประชาคมมหาวิทยาลัยเลือกเข้าร่วมตามความสนใจ การส่งเสริมให้เกิดบรรยากาศการพบปะสังสรรค์นอกห้องเรียน การสร้างวัฒนธรรมให้นักศึกษามีโอกาสพบปะคณาจารย์นอกเวลาเรียน ตลอดจนการบุกเบิกริเริ่มพัฒนาหลักสูตรและฐานข้อมูลออนไลน์ที่เปิดให้บริการแก่กลุ่มบุคคลทั่วไปที่มีความสนใจทั่วโลก เป็นต้น
วัฒนธรรมการแบ่งปันความรู้ดังกล่าวนี้ยังมีให้เห็นกันทั่วไปตามคณะและวิทยาลัยต่าง ๆ ของฮาร์วาร์ด ยกตัวอย่าง ชุดการบรรยายสาธารณะของวิทยาลัยศึกษาศาสตร์แห่งฮาร์วาร์ด (Harvard Graduate School of Education) ที่รู้จักกันในชื่อของ Askwith Forum1 ที่เปิดโอกาสให้ผู้กำหนดนโยบาย ผู้ปฏิบัติงาน นักวิจัยและผู้สนใจจากนอกรั้วมหาวิทยาลัย ได้มีโอกาสมาพบปะสังสรรค์พูดคุยแบ่งปันความรู้และประสบการณ์การทำงานระหว่างกัน อันเป็นการกระตุ้นให้เกิดการปะทะสังสรรค์ต่อยอดกันทางความคิดอย่างกว้างขวาง
Askwith Forum ริเริ่มให้บริการครั้งแรกในปี ค.ศ. 1998 หรือประมาณ 17 ปีที่ผ่านมา ในลักษณะการบริการสังคมที่เปิดให้บริการกับกลุ่มบุคคลทั่วไปที่สนใจและประชาคมวิทยาลัยศึกษาศาสตร์แห่งฮาร์วาร์ดโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย ซึ่งที่ผ่านมาการบรรยายดังกล่าวได้รับความสนใจอย่างมากจากกลุ่มผู้ฟังที่เป็นสมาชิกชุมชน นักการศึกษาท้องถิ่น กลุ่มผู้เชี่ยวชาญ และพ่อแม่ผู้ปกครองที่มีความสนใจทางด้านการพัฒนาการศึกษา คณาจารย์ พนักงาน และนักศึกษาของวิทยาลัยศึกษาศาสตร์แห่งฮาร์วาร์ด โดย Askwith Forum มีการให้บริการหลากหลายรูปแบบไม่เฉพาะการบรรยายภายในมหาวิทยาลัยเท่านั้น แต่ยังมีการให้บริการถ่ายทอดสด เทปบันทึกเสียง และการใช้งานแบบออนไลน์ร่วมด้วย โดยในแต่ละปีมีผู้สนใจเข้าร่วมฟังการบรรยายที่จัดขึ้นภายในมหาวิทยาลัยดังกล่าวนี้มากกว่า 4,000 คน และมากกว่า 6,000 คนใช้บริการแบบออนไลน์2
นอกจากที่กล่าวมา Askwith Forum ยังมีลักษณะที่น่าสนใจอีกบางประการที่เป็นประโยชน์ต่อมหาวิทยาลัยไทยในการนำมาปรับประยุกต์ใช้ ดังนี้
ให้บริการการบรรยายหลากหลายประเด็น โดยมีเนื้อหาครอบคลุมมิติสำคัญ ๆ ทางด้านการศึกษา ประกอบด้วย เด็กปฐมวัย การส่งเสริมความเป็นพลเมืองและคุณธรรมจริยธรรม โมเดลการเรียนรู้แบบขยายออก การศึกษาเพื่อสิทธิมนุษยชน และการศึกษาสากล โดยในแต่ละประเด็นดังกล่าวนี้มีกลุ่มผู้ปฏิบัติงาน ผู้กำหนดนโยบาย และนักวิจัย ที่มีชื่อเสียง เป็นที่รู้จัก และมากด้วยความรู้และประสบการณ์ แวะเวียนมาร่วมพบปะสังสรรค์พูดคุยกันอย่างใกล้ชิด อาทิ นายอาร์น ดันแคน (Arne Duncan) ซึ่งปัจจุบันดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีด้านการศึกษาของสหรัฐอเมริกา (U.S. Secretary of Education) เป็นต้น
เปิดโอกาสให้ประชาคมมหาวิทยาลัยมีส่วนร่วม โดยในที่นี้คณาจารย์ นักศึกษา และกลุ่มศิษย์เก่าของวิทยาลัยศึกษาศาสตร์แห่งฮาร์วาร์ดจะมีส่วนร่วมเป็นผู้ริเริ่มประเด็นการบรรยาย อันมีเป้าหมายต้องการจัดการประเด็นความท้าทายทางการศึกษาที่มีลำดับความสำคัญสูงสุด โดยประเด็นการบรรยายดังกล่าวเหล่านี้จะมีการปรับเปลี่ยนให้มีความเป็นพลวัตและทันยุคทันสมัยอยู่เสมอ อาทิ ระบบการศึกษาในสถานที่ทำงาน: ตัวแบบของสวิส ถ้าคุณต้องการไปเร็ว ไปคนเดียว ถ้าคุณต้องการไปไกล ไปด้วยกันเป็นต้น
ประยุกต์สู่มหาวิทยาลัยไทย
มหาวิทยาลัยควรส่งเสริมให้คณะหรือสาขาวิชาต่าง ๆ ให้บริการวิชาการบนจุดแกร่งของตนเอง โดยให้มีการเชื่อมโยงกับประเด็นการพัฒนาชาติและท้องถิ่น เพื่อเปิดให้บริการกับกลุ่มนิสิต นักศึกษา ประชาคมมหาวิทยาลัย และกลุ่มบุคคลทั่วไปที่มีความสนใจให้ได้เข้ามาใช้บริการอย่างกว้างขวาง อันจะเป็นอีกหนึ่งแนวทางสำคัญที่จะส่งเสริมให้เกิดวัฒนธรรมการแบ่งปันความรู้และกระจายองค์ความรู้ออกสู่สังคม ซึ่งผมเห็นว่ามหาวิทยาลัยต้องไม่เป็นเพียงโรงสอนและโรงวิจัยผลิตองค์ความรู้ใหม่เท่านั้น แต่ต้องมีบทบาทสำคัญในการเป็นแหล่งอารยธรรมกระจายองค์ความรู้สู่สังคมด้วย เช่นเดียวกับฮาร์วาร์ดและมหาวิทยาลัยชั้นนำทั่วโลกที่ให้ความสำคัญในเรื่องดังกล่าวอย่างจริงจัง โดยมหาวิทยาลัยสามารถทำได้ในหลายแนวทาง อาทิ การส่งเสริมให้คณาจารย์และนักศึกษาตีพิมพ์ผลงานวิชาการในวารสารวิชาการนานาชาติ การสร้างประชาคมและเครือข่ายนักคิดและนักวิจัยเพื่อเป็นเวทีแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และความคิดระหว่างกัน การใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่เป็นสื่อกลางกระจายองค์ความรู้ โดยเฉพาะสื่อสังคมออนไลน์ ที่ผู้คนสามารถเข้ามาเรียนรู้และแลกเปลี่ยนได้จากทุกที่ทุกเวลา เช่น ผ่านสมาร์ทโฟน เป็นต้น
1Harvard Graduate School of Education. Askwith forums. [Online]. accessed October 19, 2015, available from https://www.gse.harvard.edu/askwith
2Harvard Graduate School of Education. About Askwith. [Online]. accessed October 19, 2015, available from https://www.gse.harvard.edu/askwith/about
ที่มา: สยามรัฐสัปดาหวิจารณ์
ปีที่ 63 ฉบับที่ 7 วันที่ 30 ตุลาคม – 5 พฤศจิกายน 2558
ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์
นักวิชาการอาวุโส มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด
ประธานสถาบันอนาคตศึกษาเพื่อการพัฒนา (IFD)
kriengsak@kriengsak.com, https://www.kriengsak.com
แหล่งที่มาของภาพ : http://image.dek-d.com/contentimg/pay_3/GSU-harvard_university32.jpg