ประเทศไทยเรากำลังเตรียมพร้อมก้าวเข้าสู่การเป็นสังคมความรู้ (Knowledge Society) ที่ขับเคลื่อนด้วยความรู้ เทคโนโลยี และนวัตกรรม ล่าสุดแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่สิบสอง พ.ศ. 2560 – 2564 โดยสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติระบุชัดเจนถึงการนำยุทธศาสตร์การพัฒนาวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรม มาใช้สำหรับเพิ่มศักยภาพและความสามารถในการแข่งขันของประเทศ โดยการให้ความสำคัญกับการใช้องค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ ผลงานวิจัยและพัฒนา ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี นวัตกรรมและความคิดสร้างสรรค์อย่างเข้มข้นทั้งในภาคธุรกิจ ภาครัฐ และภาคประชาสังคม
ทิศทางการพัฒนาประเทศดังกล่าวนี้ส่งผลกระทบต่อทิศทางการจัดการศึกษาของประเทศด้วยเช่นเดียวกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระดับอุดมศึกษาที่จะต้องมีการปฏิรูปแนวทางการจัดการศึกษามุ่งให้ความสำคัญกับการพัฒนานวัตกรรมมากขึ้น โดยการพัฒนานวัตกรรมดังกล่าวนี้ควรเริ่มตั้งแต่การพัฒนาวิทยาศาสตร์สำหรับเป็นฐานต่อยอดสู่เทคโนโลยีและนวัตกรรม และการพัฒนานวัตกรรมควรเป็นฐานการพัฒนาประเทศในทุกด้าน
ฮาร์วาร์ดเป็นมหาวิทยาลัยที่ให้ความสำคัญกับการพัฒนานวัตกรรมด้วยเช่นเดียวกัน ดังจะเห็นจากตลอดช่วงระยะเวลาที่ผ่านมามีนวัตกรรมต่อยอดจากประชาคมฮาร์วาร์ดลักษณะหลากหลาย บางส่วนนอกจากจะสะท้อนผ่านการจัดการศึกษาแล้ว ยังสะท้อนผ่านการทำวิจัย การประยุกต์สู่การปฏิบัติ และการเชื่อมต่อการวิจัยสู่การใช้ประโยชน์เชิงพาณิชย์ร่วมกับภาคเอกชนและภาคอุตสาหกรรม
กองทุนนวัตกรรมทางการบริหารของอธิการบดี (The President’s Administrative Innovation Fund) เป็นตัวอย่างสำคัญ อันเป็นกองทุนที่มุ่งสนับสนุนให้เกิดวัฒนธรรมนวัตกรรมและการพัฒนาปรับปรุงนวัตกรรมและความร่วมมือทางการบริหารตลอดทั้งมหาวิทยาลัย เช่น การแสวงหาทางออกเชิงสร้างสรรค์ในการลดอุปสรรคทางการบริหาร การพัฒนาความสามารถที่จะให้บริการแก่คณาจารย์และนักศึกษาและการเสริมพลังบุคลากรมหาวิทยาลัย เป็นต้น สำหรับครั้งนี้เป็นปีที่ 3 โดยในช่วง 2 ปีแรกมีจำนวนใบสมัครจากผู้บริหารในวิทยาลัยและหน่วยต่าง ๆ ของฮาร์วาร์ดมากกว่า 100 ใบ1 เฉพาะปี ค.ศ. 2017-2018 มีถึง 7 โครงการด้วยกันที่รับทุนสนับสนุนดังกล่าวนี้ เช่น
โครงการสภาพแวดล้อมการทำงานอย่างยืดหยุ่น (Flexible Work Environment) คิดค้นพัฒนาต้นแบบและตัวแบบสภาพแวดล้อมการทำงานอย่างยืดหยุ่นแบบใหม่ที่เป็นประโยชน์ต่อการบริหารจัดการวิทยาลัยและหน่วยต่าง ๆ โดยในที่นี้มีประโยชน์ที่ประเมินครอบคลุมทั้งที่เกี่ยวกับ พื้นที่ เทคโนโลยีสารสนเทศ ทรัพยากรมนุษย์ และการเงิน
โครงการแม็คโครแพ็ค (Macro Pack) ช่วยประหยัดเวลาและลดความผิดพลาดทางการบริหารจัดการตลอดทั่วมหาวิทยาลัย โดยการสร้างคำสั่งทางคอมพิวเตอร์ที่เป็นภารกิจประจำแบบอัตโนมัติในโปรแกรมเอ็กซ์เซล ด้วยว่ามีบุคลากรทางการเงินจำนวนมากที่ใช้โปรแกรมเอ็กซ์เซลในการทำภารกิจที่มีความแตกต่างกันในแต่ละวัน เช่น การวิเคราะห์ การรายงาน การสร้างโมเดล เป็นต้น2
กองทุนนวัตกรรมทางการบริหารของอธิการบดีเป็นตัวอย่างรูปธรรมของการส่งเสริมการพัฒนาทางด้านนวัตกรรมเชื่อมสู่การใช้ประโยชน์จริงในภาคปฏิบัติของกลุ่มบุคลากรมหาวิทยาลัย ซึ่งนอกจากจะส่งผลให้เกิดความเจริญก้าวหน้าทางด้านองค์ความรู้แล้วยังเป็นประโยชน์ต่อการนำนวัตกรรมดังกล่าวเหล่านั้นมาใช้เพิ่มผลิตภาพนำความเจริญก้าวหน้ามาสู่มหาวิทยาลัยด้วยอีกทางหนึ่ง
มหาวิทยาลัยไทยเราเช่นเดียวกันในฐานะเป็นผู้มีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาประเทศควรพัฒนาความสามารถทางด้านนวัตกรรมของตนเองอย่างเป็นพลวัต อันจะมีส่วนสนับสนุนการพัฒนาความสามารถทางการแข่งขันของประเทศในที่สุด ด้วยว่ามหาวิทยาลัยเป็นหัวหอกสำคัญในการขับเคลื่อนให้เกิดการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวนี้
สุดท้ายนี้ ผมอยากจะทิ้งท้ายด้วยข้อคิดของผมที่นำเสนอเอาไว้ในหนังสือ มองฝันวันข้างหน้า : วิสัยทัศน์ประเทศไทยปี 2560 ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2541 อันฉายภาพให้เห็นถึงวิสัยทัศน์ทางด้าน วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม ของประเทศที่ว่า “ในอนาคตโอกาสที่คนไทยจะคิดค้นสิ่งประดิษฐ์ ตั้งทฤษฏีใหม่ ๆ หรือได้รับรางวัลโนเบลย่อมเป็นไปได้ถ้าเริ่มจริงจัง พร้อม ๆ กับการวิจัยและพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมากขึ้น” ครับ
[1] อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้จาก https://news.harvard.edu/gazette/story/2018/03/presidents-administrative-innovation-fund-seeks-applications-that-embrace-problem-solving/
[2] อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้จาก https://innovationfund.evp.harvard.edu/2017-18-fund-recipients
ที่มา: สยามรัฐสัปดาห์วิจารณ์
คอลัมน์ : สะท้อนคิดจากฮาร์วาร์ด
ปีที่ 65 ฉบับที่ 30 วันศุกร์ 6 – พฤหัสบดี 12 มีนาคม 2561
ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์
นักวิชาการอาวุโส มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด
ประธานสถาบันอนาคตศึกษาเพื่อการพัฒนา (IFD)
kriengsak@kriengsak.com, http://www.kriengsak.com