ผมเคยนำเสนอเกี่ยวกับความเป็นมหาวิทยาลัยใส่ใจสังคมและชุมชน รวมถึงการมีส่วนร่วมพัฒนาชุมชนท้องถิ่นหลากหลายรูปแบบของฮาร์วาร์ด อันก่อให้เกิดผลกระทบเชิงบวกทั้งต่อแวดวงวิชาการและการปฏิบัติในหลายบทความก่อนหน้านี้ ล่าสุดฮาร์วาร์ดร่วมกับเมืองบอสตัน (Boston) ได้ประกาศผลองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรที่ได้รับเงินทุนสนับสนุนจากกองทุนความร่วมมือฮาร์วาร์ด-ออลสตัน (Harvard Allston Partnership Fund (HAPF)) จำนวน 12 องค์กร เพื่อดำเนินกิจกรรมการพัฒนาชุมชนในบริเวณพื้นที่ออลสตันและไบร์ทตัน (Allston and Brighton)
การประกาศผลองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรที่ได้รับเงินทุนสนับสนุนครั้งนี้ เป็นปีที่ 8 นับตั้งแต่มีการริเริ่มก่อตั้งกองทุนความร่วมมือฮาร์วาร์ด-ออลสตันครั้งแรกในปี ค.ศ. 2008 รวมเป็นจำนวนเงินทั้งสิ้นกว่า 800,000 เหรียญสหรัฐอเมริกา (ปีละ 100,000 เหรียญสหรัฐอเมริกา) สนับสนุนกิจกรรมพัฒนาชุมชนสำหรับผู้อยู่อาศัยในบริเวณพื้นที่ออลสตันและไบร์ทตันมากกว่า 4,300 คน
สำหรับครั้งนี้มีองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรที่ได้รับเงินทุนสนับสนุนทั้งหมด 12 องค์กร โดยแต่ละองค์กรมีภารกิจสนองตอบความต้องการของชุมชนท้องถิ่นเฉพาะเจาะจง แต่เมื่อนำทั้ง 12 องค์กรมารวมกันทำให้เกิดความหลากหลายในประเด็นการพัฒนาชุมชนท้องถิ่น อาทิ
Common Wheels เป็นองค์กรให้บริการชั้นเรียนจักรยาน การประชุมเชิงปฏิบัติการ และกิจกรรมพิเศษสำหรับเด็กและกลุ่มคนวัยผู้ใหญ่จากบริเวณพื้นที่ออลสตัน/ไบร์ทตันเหนือ
Friends of the Honan-Allston Library ให้บริการจักรเย็บผ้ากับคนประมาณ 50 คน
West End House Camp จัดสรรทุนการศึกษาให้กับเด็กผู้ชายจำนวน 10 คน เพื่อเข้าร่วมค่ายติวเข้มตลอดคืน (overnight summer camp) เป็นระยะเวลา 2 สัปดาห์
The Literacy Connection ให้บริการการอบรมภาษาอังกฤษและการเตรียมพร้อมความเป็นพลเมืองให้กับกลุ่มคนวัยผู้ใหญ่ 13 คนที่อาศัยอยู่ในบริเวณพื้นที่ออลสตัน – ไบร์ทตัน
Boston Police Athletic League/PAL Soccer ให้บริการอุปกรณ์สำหรับฟุตบอลลีกในออลสตัน/ไบร์ทตัน
Community Call เสริมพลังเด็กนักเรียนระดับมัธยมศึกษาในการระบุความต้องการทางสังคม การพัฒนาแผน และการผลิตกิจกรรมพิเศษที่เป็นประโยชน์ต่อชุมชน
การสนับสนุนองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรดังกล่าวนี้ของฮาร์วาร์ดนับว่ามีส่วนสำคัญที่ช่วยเสริมสร้างและขยายขอบเขตการแก้ปัญหาพัฒนาสังคมให้มีมิติความหลากหลายและสามารถสนองความต้องการของสังคมและชุมชนครอบคลุมมากยิ่งขึ้น อันเป็นการสร้างผลกระทบการพัฒนาชุมชนท้องถิ่นทางอ้อมของฮาร์วาร์ด และเป็นแนวทางสนับสนุนการดำเนินงานขององค์กรไม่แสวงหาผลกำไรในพื้นที่ที่สำคัญอีกทางหนึ่ง
ประยุกต์สู่มหาวิทยาลัยไทย
การร่วมมือกันระหว่างหน่วยงานภาครัฐและมหาวิทยาลัยในการส่งเสริมและสนับสนุนองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรหรือองค์กรสาธารณประโยชน์เป็นอีกหนึ่งรูปแบบการใช้ประโยชน์ทรัพยากรร่วมที่น่าสนใจสำหรับประเทศไทย ด้วยว่าองค์กรแต่ละประเภทดังกล่าวเหล่านี้มีจุดแข็งและจุดอ่อนแตกต่างกัน แต่สามารถนำมาประสานเสริมสร้างกันและกัน เพื่อจะทำให้แต่ละองค์กรสามารถปฏิบัติหน้าที่ของตนเองได้เป็นอย่างดี มีประสิทธิภาพ เกิดประสิทธิผล และสังคมส่วนรวมได้รับประโยชน์อย่างเต็มที่แท้จริง โดยเฉพาะอย่างยิ่งองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรหรือองค์กรสาธารณประโยชน์ที่มีบทบาทมากขึ้นในสังคมปัจจุบัน ซึ่งสอดคล้องกลับดัชนีประสิทธิผลภาคประชาชนของสภาปัญญาสมาพันธ์
เมื่อวันพุธที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559 ที่ผ่านมา สภาปัญญาสมาพันธ์2 ที่ผมเป็นประธาน ได้มีการแถลงข่าวนำเสนอผลการศึกษา “ดัชนีประสิทธิผลภาคประชาชนของประเทศไทย (Thailand’s People Sector Effectiveness Index – PPE Index)3 ซึ่งเป็นผลงานชิ้นที่สามของสภาปัญญาสมาพันธ์และเป็นภาคส่วนสุดท้ายของ “ดัชนีประสิทธิผลประเทศไทย (Thailand Effectiveness Index – TE Index)”4 ในการสำรวจครั้งแรกนี้
ดัชนีประสิทธิผลภาคประชาชนของประเทศไทยเป็นดัชนีที่วัดการรับรู้ของประชาชนถึงประสิทธิผลการทำงานของภาคประชาชนทั้งหมด 3 ด้านคือ (1) ด้านความเป็นสถาบัน5 (2) ด้านการปฏิบัติดำเนินการ6 และ (3) ด้านผลการดำเนินการ7 โดยทำการสำรวจความเห็นกลุ่มตัวอย่างประชาชนทั่วไปที่มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป จำนวน 1,179 ตัวอย่างทั่วประเทศ กระจาย 5 ภูมิภาค ได้แก่ ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคใต้ และกรุงเทพมหานคร ควบคู่กับการสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญจำนวน 200 ตัวอย่าง
ผลจากการศึกษาครั้งนี้พบว่า ด้านการปฏิบัติดำเนินการเป็นด้านที่ภาพรวมได้คะแนนสูงสุดอยู่ที่ร้อยละ 66.51 รองลงมาคือ ด้านผลจากการดำเนินงานอยู่ที่ร้อยละ 66.46 และด้านความเป็นสถาบันอยู่ที่ร้อยละ 65.84 ตามลำดับ โดยด้านที่มีคะแนนมากที่สุดของด้านการปฏิบัติดำเนินการ 3 อันดับแรกคือ การไม่ใช้ความรุนแรง อยู่ที่ร้อยละ 67.71 รองลงมาคือ ประสิทธิภาพ อยู่ที่ร้อยละ 67.59 และปลอดคอร์รัปชั่น อยู่ที่ร้อยละ 67.37 ขณะที่ด้านที่ได้คะแนนน้อยที่สุดคือ การปฏิบัติตามกฎหมาย อยู่ที่ร้อยละ 64.7
ในส่วนมิติด้านความเป็นสถาบันพบว่า ด้านที่ได้คะแนนมากที่สุด 2 อันดับแรกคือ ความเชื่อมั่น อยู่ที่ร้อยละ 72.23 และ ความเป็นมืออาชีพ อยู่ที่ร้อยละ 65.68 และด้านที่ได้คะแนนน้อยที่สุดคือ ด้านความหลากหลาย อยู่ที่ร้อยละ 61.9 ขณะที่ด้านผลจากการดำเนินการพบว่า ด้านที่ได้คะแนนมากที่สุดคือ การสนองตอบความต้องการ อยู่ที่ร้อยละ 68.03 และด้านที่ได้คะแนนน้อยที่สุดมีเพียงด้านเดียวคือ ด้านการติดตามและป้อนกลับ อยู่ที่ร้อยละ 64.74
ในส่วนองค์กรภาคประชาชนที่คนไทยนึกถึงและชื่นชมมากที่สุด 10 อันดับแรกพบว่า ได้แก่ มูลนิธิร่วมกตัญญู ชมรมผู้สูงอายุ มูลนิธิกระจกเงา กลุ่มอาสาสมัครต่าง ๆ วัดพระบาทน้ำพุ อาสาสมัครป้องกันภัยฝ่ายพลเรือน (อปพร.) มูลนิธิเด็ก มูลนิธิปวีณาหงสกุลเพื่อเด็กและสตรี วัดถ้ำกระบอก และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.)
ผลการศึกษาดังกล่าวนี้สะท้อนนัยยะถึงการรับรู้ของประชาชนทั่วไปที่มีต่อภาคประชาชน โดยในที่นี้ด้านที่เป็นดาวเด่นของภาคประชาชนคือ การไม่ใช้ความรุนแรง ประสิทธิภาพ ปลอดคอร์รัปชั่น การสนองตอบความต้องการของสังคม ความเชื่อมั่น ไว้วางใจ ของประชาชน และความเป็นมืออาชีพ ขณะที่ดาวด้อยคือ ความหลากหลายครอบคุลมประเด็นสำคัญของการพัฒนาสังคมและการดูแลช่วยเหลือคนกลุ่มต่าง ๆ การปฏิบัติตามกฎหมาย และการติดตามและป้อนกลับ ตรวจสอบการดำเนินการต่าง ๆ ของหน่วยงานอื่นอย่างเป็นอิสระ
เมื่อพิจารณาต่อยอดจากข้อมูลดังกล่าวนี้ ในส่วนขององค์กรไม่แสวงหาผลกำไรหรือองค์กรสาธารณประโยชน์ ซึ่งปัจจุบันพบว่า ยังมีปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อการปฏิบัติงานอยู่หลายประการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการขาดแคลนเงินทุน ผมเห็นว่า มหาวิทยาลัยควรมีบทบาทส่งเสริมและสนับสนุนองค์กรประเภทนี้บนจุดแกร่งด้านการสอนและการเป็นองค์กรแห่งความรู้และองค์กรวิจัยของตนเอง โดยอาจจะร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐ เพื่อเสริมพลังให้องค์กรไม่แสวงหาผลกำไรหรือองค์กรสาธารณประโยชน์สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ดีมากยิ่งขึ้น อาทิ การพัฒนาหลักสูตรฝึกอบรมเสริมสร้างทักษะการเป็นผู้ประกอบการสำหรับองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรหรือองค์กรสาธารณประโยชน์ เป็นต้น อันจะเป็นไม่ประโยชน์เฉพาะต่อองค์กรประเภทดังกล่าวนี้เท่านั้น แต่ยังจะเป็นประโยชน์ต่อการทำงานของภาคประชาชนหรือภาคประชาสังคมอื่น ๆ ด้วยอีกทางหนึ่งครับ
1Brigid O’Rourke, Faust. Walsh honor local nonprofits. [Online], accessed March 23, 2016, available from http://news.harvard.edu/gazette/story/2016/03/faust-walsh-honor-local-nonprofits/
2ปัจจุบันมี ศ.ดร. เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์ เป็นประธาน และคณะกรรมการ ประกอบด้วย ผู้ทรงคุณวุฒิ นักวิชาการ และนักวิจัยหลายสาขาวิชาจากสถาบันการศึกษาชั้นนำของประเทศ สภาปัญญาสมาพันธ์มีการแถลงข่าวเปิดตัวครั้งแรกในวันพฤหัสบดีที่ 24 ธันวาคม พ.ศ. 2558 ที่ผ่านมา อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ใน เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์. “ดัชนีประสิทธิผลภาครัฐก้าวแรกสู่ระบบขับเคลื่อนประเทศไทย.” กรุงเทพธุรกิจ (29 ธันวาคม 2558), หน้า 11.
3“ภาคประชาชน” ในที่นี้หมายถึง การรวมกลุ่มของประชาชนในรูปแบบต่าง ๆ ทั้งทางการและไม่เป็นทางการ ต่อเนื่องหรือเฉพาะคราว เช่น องค์กรสาธารณประโยชน์ (NGO) มูลนิธิ สมาคม ชมรม สถาบันองค์กรชุมชน กลุ่มอาสาสมัคร องค์กรทางศาสนา เครือข่าย ที่มีวัตถุประสงค์ช่วยแก้ปัญหาต่าง ๆ ของสังคม โดยมุ่งเน้นประโยชน์ส่วนรวมและประชาชนเป็นสำคัญ
4เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์. “ดัชนีประสิทธิผลภาครัฐก้าวแรกสู่ระบบขับเคลื่อนประเทศไทย”.
5“ด้านความเป็นสถาบัน” ในที่นี้หมายถึง สถาบันทางสังคมที่มีบทบาทหน้าที่แตกต่างจากสถาบันอื่นในสังคม การดูแลช่วยเหลือและพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนในปัญหาสาธารณะในระดับท้องถิ่นหรือระดับประเทศ โดยเฉพาะในประเด็นที่ภาครัฐหรือภาคเอกชนยังไม่ได้เข้าไปดูแลแก้ไข
6“ด้านการปฏิบัติดำเนินการ” ในที่นี้หมายถึง แนวทางการปฏิบัติการ และการดำเนินงานตามภารกิจการช่วยเหลือดูแลสังคม หลักการและค่านิยมที่องค์กรภาคประชาชนยึดมั่นและถือปฏิบัติ
7“ด้านผลการดำเนินการ” ในที่นี้หมายถึง ผลทางสังคมอันเกิดจากการดำเนินงานของภาคประชาชน ของการช่วยเหลือบรรเทาปัญหาในสังคม การกระตุ้นให้สังคมตระหนักและอยากเข้าร่วมแก้ไขปัญหา การตอบสนองต่อความต้องการหรือปัญหาในสังคม รวมถึงการมีผลต่อนโยบายของประเทศด้วย
ที่มา: สยามรัฐสัปดาห์วิจารณ์
คอลัมน์ : สะท้อนคิดจากฮาร์วาร์ด
ปีที่ 63 ฉบับที่ 29 วันที่ ศุกร์ 1 – พฤหัสบดี 7 เมษายน 2559
ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์
นักวิชาการอาวุโส มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด
ประธานสถาบันอนาคตศึกษาเพื่อการพัฒนา (IFD)
kriengsak@kriengsak.com, https://www.kriengsak.com
แหล่งที่มาของภาพ : https://s3.amazonaws.com/policymic-images/lb6mznlmjvgtd2k3mi4xg1mdlzv4ygu8551dxeckxuziuefsnuhmzj4hpgqwyk7i.jpg