เผชิญหน้าธรรมชาติ’อคติ'(1)

สาวออฟฟิศคนหนึ่งบ่นใหเพื่อนฟังว่า “ฉันรู้สึกว่าหัวหน้างานปฏิบัติต่อฉันแตกต่างจากพนักงานที่หน้าตาดี เขาไม่สนใจฉันเลย เขาต้องไม่ชอบที่ฉันอ้วนแน่ๆ” อีกคนหนึ่งตัดพ้อกับเพื่อนหลังพบกันว่า ตนเองไม่ได้รับคัดเลือกให้เข้าทำ งาน “ฉันคงไม่ได้งานนี้หรอก แม้ว่าคุณสมบัติและประสบการณ์ทำงานไม่ได้แตกต่างจากผู้สมัครคนอื่นๆ แต่ผู้สัม ภาษณ์บอกว่าการที่ฉันมีน้ำหนักมากเกินไปอาจเป็นอุปสรรค ไม่คล่องตัวในการทำงาน” สาว 2 คน นี้ประสบปัญหา คล้ายๆกัน นั่นคือ การที่พวกเธอ มีน้ำหนักตัวมาก หรือเรียกง่ายๆ ว่าเป็นคนอ้วนนั้น เป็นสิ่งที่ทำให้ถูกเลือกปฏิบัติอย่างมี “อคติ” ในทางลบ เมื่อเทียบกับคนที่มีรูปร่างดี หน้าตาดี ทั้งๆที่คุณสมบัติอื่นๆอาจไม่แตกต่างกัน คำถามคือ บุคคลที่ควรจะพิจารณาเรื่องต่างๆด้วยใจเป็นธรรม ให้คุณค่าอย่างเหมาะสม กลับมีอคติแบบเลือกปฏิบัติแตกต่างระหว่างคนอ้วนกับคนผอม หรือคนหน้าตาดีกับคนหน้าธรรมดาๆได้ด้วยหรือ? คำตอบคือ ควรปฏิบัติต่อคนที่อยู่ภายใต้อย่างเป็นธรรม มีตัวชี้วัดที่ยึดโยงกับผลการทำงาน ไม่ใช่รูปลักษณ์ภายนอก หรืออารมณ์ความรู้สึกส่วนตัว อย่างไรก็ตาม ในองค์กรการทำงานทั่วๆไปในปัจจุบันยังคงเปิดโอกาสให้ฝ่ายบริหารเป็นฝ่ายเลือกผู้ร่วมงาน จึงย่อมมีทัศนคติ อารมณ์ ความรู้สึก เหตุผลส่วนตัว รสนิยม ความชอบและไม่ชอบอะไรบางอย่าง ผสมผสานเข้ามาด้วย นอกเหนือจากการพิจารณาคุณสมบัติด้านการศึกษาและการทำงาน เป็นเหตุให้เจืออคติเข้ามาด้วย ยกตัวอย่างเช่น ในงานวิจัยของมหาวิทยาลัยแมนเชสเตอร์ร่วมกับมหาวิทยาลัยโมนาช ประเทศออสเตรเลีย ได้สำรวจความคิดเห็นจากผู้ตอบแบบสอบถาม 102 คน เกี่ยวกับภาพของผู้หญิง 12 ภาพ พร้อมประวัติส่วนตัวเพื่อการสมัครงาน โดยผู้ตอบแบบสอบถามได้รับคำสั่งให้พิจารณาว่าใครเหมาะสมหรือมีความสามารถที่จะเป็นผู้นำได้ รวมถึงให้เลือกตำแหน่งงาน กำหนดเงินเดือนที่จะให้ด้วยและให้จัดอันดับของสาวๆ ในแง่ของการประสบความสำเร็จในองค์กรว่าพวกเธอจะไต่เต้าไปได้ถึงระดับใด ผลการวิจัยระบุว่า ผู้สมัครที่มีน้ำหนักมากถูกจัดอันดับเอาไว้ต่ำกว่ากลุ่มผู้สมัครที่ผอมเพรียว รวมถึงได้รับเงินเดือนที่ต่ำกว่า และถูกคาดว่าจะประสบความสำเร็จในหน้าที่การงานน้อยกว่าด้วย หมดพื้นที่พอดี ไว้ฉบับหน้าเราจะมาหาวิธีเผชิญหน้ากับ “อคติ” ที่เกิดขึ้น และจะสู้กับเรื่องนี้อย่างไร

 

ศ.ดร. เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์
นักวิชาการอาวุโส ศูนย์ศึกษาธุรกิจและรัฐบาล มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด
kriengsak@kriengsak.com, http://www.kriengsak.com
แหล่งที่มาของภาพ : http://kasnova.exteen.com/images/O4.jpg