ในบทความที่ผ่านมา ผมได้กล่าวถึง การเปลี่ยนแปลงของการพัฒนาประเทศไทยอันเนื่องจากการเข้าสู่ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) ในหลายมิติ บทความนี้จะนำเสนอการเปลี่ยนแปลงของการพัฒนาประเทศไทยใน 2 ประเด็นสุดท้าย ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงด้านความเสี่ยงและเสถียรภาพ และการเปลี่ยนแปลงความเป็นอิสระของการกำหนดนโยบายภาครัฐ

ประการที่ 8 การเปลี่ยนแปลงด้านความเสี่ยงและเสถียรภาพ 

การเปิด AEC จะทำให้ประเทศไทยเผชิญปัจจัยเสี่ยงที่จะส่งผลกระทบต่อเสถียรภาพทางเศรษฐกิจมากขึ้น เนื่องจากมีความเชื่อมโยงและการพึ่งพิงเศรษฐกิจภายในภูมิภาคและเศรษฐกิจโลกมากขึ้น ทำให้มีการส่งผ่านผลกระทบที่เชื่อมโยงไปทั่วทั้งโลกได้อย่างรวดเร็วและเป็นวงกว้างมากขึ้น 

 

ความเสี่ยงที่อาจส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจอาเซียนและไทยในอนาคต ได้แก่ 

     (1) ความเสี่ยงจากวิกฤตของระบบการเงินโลก เนื่องจากโลกมีการเปิดเสรีเคลื่อนย้าย

เงินทุนมากขึ้น ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร จะช่วยทำให้มีการเคลื่อนย้ายของเงินทุนจำนวนมหาศาลเข้าและออกจากประเทศต่าง ๆ อย่างรวดเร็ว จนอาจเป็นอันตรายต่อประเทศที่มีเศรษฐกิจขนาดเล็กและขาดประสิทธิภาพในการบริหารเศรษฐกิจมหภาค 

     (2) ความเสี่ยงจากวิกฤตเศรษฐกิจของเศรษฐกิจเกิดใหม่ เนื่องจากเศรษฐกิจเกิดใหม่ยังมี

การพัฒนากฎระเบียบ สถาบัน ระบบการกำกับดูแล และระบบการบริหารเศรษฐกิจที่ยังไม่ดีพอ  ในอนาคตเศรษฐกิจเกิดใหม่มีแนวโน้มการขยายตัวทางเศรษฐกิจอย่างรวดเร็วและจะมีความสำคัญต่อเศรษฐกิจโลกมากขึ้น หากเกิดวิกฤตเศรษฐกิจในประเทศเหล่านี้จะส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจโลกอย่างรุนแรง

     (3) ความเสี่ยงด้านความมั่นคงทางพลังงานและอาหาร ถึงแม้ว่าบางประเทศในภูมิภาคนี้มี

แหล่งพลังงานภายในประเทศ แต่อีกหลายประเทศไม่สามารถพึ่งพาตนเองด้านพลังงานได้ ในทำนองเดียวกัน แม้ว่าภูมิภาคนี้เป็นแหล่งผลิตอาหารที่สำคัญของโลก แต่การพัฒนาอุตสาหกรรมและการขยายตัวของเมือง รวมทั้งการขยายตัวของอุตสาหกรรมการผลิตพลังงานชีวภาพ จะทำให้เกิดการแย่งทรัพยากรและปัจจัยการผลิตที่ใช้ในการผลิตอาหาร โดยเฉพาะพื้นที่เกษตรกรรมและแหล่งน้ำ รวมทั้งอาจทำให้เกิดปัญหาการขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร

 

ประการที่ 9 การเปลี่ยนแปลงความเป็นอิสระของการกำหนดนโยบายภาครัฐ 

การรวมกลุ่มกันลึกมากขึ้นเป็นประชาคมอาเซียน จะทำให้ไทยมีอิสระในการดำเนินนโยบายน้อยลง เนื่องจาก การดำเนินนโยบายของประเทศหนึ่ง จะส่งผลกระทบต่อภาพลักษณ์อาเซียนทั้งหมด ทำให้ประเทศสมาชิกอาเซียนอื่น ๆ ได้รับผลกระทบทางอ้อมไปด้วย ดังนั้น ประเทศสมาชิกอาเซียนจึงต้องเข้ามามีส่วนในการเรียกร้อง กดดัน ให้เปลี่ยนแปลงการดำเนินนโยบายที่เป็นประโยชน์ต่อประเทศอาเซียนทั้งหมด สังเกตได้จากที่ผ่านมาแม้ยังไม่รวมกันเป็น AEC แต่ไทยไม่สามารถดำเนินนโยบายได้อย่างเป็นอิสระ เช่น 

     (1) กรณีความขัดแย้งไทย – กัมพูชา ที่เคยเกิดเหตุปะทะกันรุนแรงตามแนวชายแดน ในเวลานั้น อินโดนีเซียในฐานะประธานอาเซียน ขอให้ไทยและกัมพูชาหยุดยิงปะทะกัน เนื่องจากปัญหาขัดแย้งไทย – กัมพูชา ส่งผลด้านลบต่อความน่าเชื่อถือของอาเซียนในฐานะองค์กรระดับภูมิภาค ไทยจึงไม่อาจตอบโต้กัมพูชาได้อย่างอิสระ เนื่องจากถูกกดดันในบางระดับจากประเทศสมาชิกอาเซียน

     (2) กรณีเจ้าหน้าที่ตำรวจจับกุม 14 นักศึกษา – นักกิจกรรม กลุ่ม "ขบวนการประชาธิปไตย"

 

เนื่องจากนักศึกษาออกมาเคลื่อนไหวทางการเมือง ทำให้กลุ่มสมาชิกรัฐสภาอาเซียนเพื่อสิทธิมนุษยชน (ASEAN Parliamentarians for Human Rights: APHR) ได้ออกแถลงการณ์เรียกร้องให้รัฐบาลไทยยุติข้อกล่าวหาและปล่อยตัวนักศึกษาที่ถูกจับโดยทันที พร้อมระบุด้วยว่า ถึงเวลาแล้วที่ประเทศอื่น ๆ ในภูมิภาคจะต้องก้าวออกมายืนเคียงข้างผู้ที่ต่อสู้เพื่อประชาธิปไตยในประเทศไทย 

 

อย่างไรก็ตาม เพราะอาเซียนยึดหลักไม่แทรกแซงกิจการภายในระหว่างกัน ทำให้อาเซียนไม่สามารถแทรกแซงกิจการในประเทศไทยได้ หากไทยไม่ยินยอม แต่เราไม่อาจปฏิเสธได้ว่า ไทยถูกกดดันในบางระดับจากอาเซียน ทำให้ไม่สามารถดำเนินนโยบายภายในได้อย่างอิสระเหมือนในอดีตที่ผ่านมา 

 

ในอนาคตหากการรวมกลุ่มลึกซึ้งขึ้น ไทยและประเทศสมาชิกจะถูกเรียกร้องให้สละอำนาจอธิปไตยในการกำหนดนโยบายบางส่วนให้กับองค์กรกลางอาเซียน เช่น 

     (1) ธนาคารกลางอาเซียน ที่คล้ายกับธนาคารกลางของยุโรป ซึ่งทำหน้าที่กำหนดนโยบายการเงิน กำหนดอัตราดอกเบี้ยของอาเซียน ส่งผลให้ประเทศแต่ละประเทศไม่สามารถใช้นโยบายการเงินได้อย่างอิสระเหมือนในอดีต 

     (2) รัฐสภาอาเซียน กล่าวคือ หากอาเซียนสามารถผนึกกันได้แน่นขึ้น รัฐสภาอาเซียนจะเกิดขึ้นในที่สุด โดยจะมีตัวแทนจากประเทศต่าง ๆ มาเป็นสมาชิก เพื่อออกกฎหมายร่วมกัน 

     (3) กองกำลังร่วม ในอนาคตที่ค่อนข้างไกล อาเซียนอาจจะมีผู้บัญชากองทัพบก กองทัพอากาศ กองทัพเรืออาเซียน เพื่อผนึกกำลังสร้างความมั่นคงในอาเซียน เป็นต้น

 

การเข้าสู่ประชาคมอาเซียนเป็นขั้นแรกของการเข้าสู่โลกาภิวัตน์ที่เต็มรูปแบบมากขึ้น แม้การรวมตัวเป็น AEC จะมีความเสี่ยงในหลายเรื่อง แต่ประเทศไทยจำเป็นต้องเข้าร่วม และต้องเล่นในบทบาทที่ถูกต้องเหมาะสม กล่าวคือ ต้องพยายามทำตัวเองให้เป็นดุมล้อในการขับเคลื่อนอาเซียนให้ก้าวไปสู่เวทีโลก เพราะเป็นเส้นทางเดียวที่ทำให้เราได้เปรียบ

 

นอกจากนี้ เราไม่อาจปฏิเสธได้ว่า การเข้าร่วม AEC ไม่มีผลเสีย หรือไม่มีความเสี่ยง แต่ถือว่าคุ้มค่าอยู่ในเกณฑ์ที่รับได้ เพราะหากประเทศไทยก้าวช้ากว่านี้ จะเกิดความเสียเปรียบ ด้วยเหตุนี้ประเทศไทยจึงต้องเร่งปรับตัวและเปลี่ยนแปลงแนวทางการพัฒนาตามที่ผมได้วิเคราะห์ไปเพื่อให้เกิดความได้เปรียบในการแข่งขันกับประเทศต่าง ๆ ทั้งในระดับอาเซียนและในระดับโลก 

 

หลังจากที่ผมได้นำเสนอการเปลี่ยนแปลงของการพัฒนาประเทศไทยซึ่งเป็นผลจากประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) มาแล้ว 5 ประเด็น พบว่า ประเทศไทยจะต้องเตรียมความพร้อมและพัฒนาประเทศด้วยมุมมองและในทิศทางที่สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลง พัฒนาศักยภาพและเพิ่มขีดความสามารถให้โดดเด่นท่ามกลางนานาประเทศ ร่วมขับเคลื่อนให้เกิดการสร้างความไว้วางใจระหว่างประเทศอาเซียนด้วยกัน รวมถึงมียุทธศาสตร์ในการวางตัวอย่างเหมาะสมกับประเทศมหาอำนาจต่าง ๆ เพื่อมีช่องทางและโอกาสในการพัฒนาและสร้างประโยชน์ให้กับประเทศอย่างสอดคล้องกับทิศทางของโลก

การเปิด AEC หนึ่งในสามเสาหลักประชาคมอาเซียนอย่างเป็นทางการใกล้เข้ามาแล้ว เหลือระยะเวลาเพียงไม่ถึง 1 เดือนเท่านั้น ผมเป็นคนหนึ่งที่ตั้งตารอคอย เพราะต้องการเห็นจุดเริ่มต้นสิ่งใหม่เกิดขึ้นกับประเทศไทย บทความตอนนี้ ยังคงเป็นเรื่องราวเกี่ยวข้องกับประเด็นการเปลี่ยนแปลงในการพัฒนาประเทศไทย โดยผมได้วิเคราะห์ไว้ว่า AEC จะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของการพัฒนาประเทศไทยในหลายด้าน และในครั้งนี้ ผมจะนำเสนออีก 2 ประเด็น ดังนี้ 

 

บทความตอนที่ผ่านมา ผมได้วิเคราะห์เกี่ยวกับการเปิดประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) ว่า จะทำให้การพัฒนาประเทศของไทยเปลี่ยนแปลงไปใน 2 ประเด็น คือ (1) การเปลี่ยนแปลงขอบเขตของการพัฒนา ภาคส่วนต่าง ๆ จึงควรปรับมุมมองในการดำเนินงานให้มีขอบเขตกว้างมากขึ้น จากมุมมองภายในขอบเขตประเทศสู่มุมมองระหว่างประเทศ และ (2) การเปลี่ยนแปลงทิศทางการพึ่งพาต่างประเทศ จากการพึ่งพาตะวันตกสู่การพึ่งพาตะวันออกมากขึ้น (from West to East) และจากการพึ่งพาประเทศพัฒนาแล้ว สู่การพึ่งพาเศรษฐกิจเกิดใหม่มากขึ้น (from North to South)