ภาคประชาชนอ่อนแอ แต่ได้รับความเชื่อมั่นสูง

เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา ผมในฐานะประธานปัญญาสมาพันธ์ ได้แถลงผลการสำรวจดัชนีประสิทธิผลภาคประชาชน (People Sector Effectiveness Index – PPE Index) ซึ่งเป็นการแถลงผลครั้งที่ 3 โดยการแถลงผล 2 ครั้งที่ผ่านมา เป็นการรายงานผลดัชนีประสิทธิผลภาครัฐ (Public Sector Effectiveness Index – PBE Index) และดัชนีประสิทธิผลภาคเอกชน (Private Sector Effectiveness Index – PVE Index)

ผลการสำรวจดัชนีประสิทธิผลภาคประชาชนของประเทศไทย สามารถสะท้อนการรับรู้และมุมมองของประชาชนต่อการทำงานขององค์กรภาคประชาชน ซึ่งยังไม่มีการสำรวจจริงจังในบทความนี้ ผมจะขอหยิบบางประเด็นที่น่าสนใจจากผลการสำรวจดังกล่าว โดยจะวิเคราะห์เกี่ยวกับความเข้มแข็งของภาคประชาชน

ภาคประชาชน คือการรวมกลุ่มของประชาชนในรูปแบบต่างๆ ทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ ทั้งที่มีการดำเนินการแบบต่อเนื่องหรือเฉพาะคราว เช่น องค์กรสาธารณะประโยชน์ มูลนิธิ สมาคม ชมรม สถาบัน องค์กรชุมชน กลุ่มอาสาสมัคร องค์กรทางศาสนา เครือข่าย ที่มีวัตถุประสงค์ช่วยแก้ปัญหาต่างๆ ของสังคม โดยมุ่งเน้นประโยชน์ส่วนรวมและประชาชนเป็นสำคัญ

ข้อมูลในการสำรวจได้จัดเก็บจากประชาชนที่มีอายุ 15 ปีขึ้นไป จาก 5 ภูมิภาคทั่วประเทศ ได้แก่ กรุงเทพมหานคร ภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ ผ่านการตอบแบบสอบถามจำนวน 1,179 คน และสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญอีกจำนวน 200 คน

โครงสร้างของดัชนีประสิทธิผลภาคประชาชนแบ่งออกเป็น 3 ด้าน ได้แก่

(1) ด้านสถาบันภาคประชาชน (Institution) ประกอบไปด้วย 4 ตัวแปร คือ ความเข้มแข็ง (Strength) ความหลากหลาย (Diversification) ความเป็นมืออาชีพ (Professionalism) และความเชื่อมั่น (Confidence)

(2) ด้านการสร้างแนวการปฏิบัติของภาคประชาชน (Practice) ประกอบไปด้วย 6 ตัวแปร คือ การปลอดคอร์รัปชัน (Corruption) ประสิทธิภาพ (Efficiency) การไม่ใช้ความรุนแรง (Non-violence) ธรรมาภิบาล (Governance) การปฏิบัติตามกฎหมาย (Law compliance) และการสร้างพันธมิตร (Alliance building)

และ (3) ด้านผลกระทบจากการดำเนินงานของภาคประชาชน (Impact) ประกอบไปด้วย 5 ตัวแปร คือ การรณรงค์ทางสังคม (Advocacy) การมีอิทธิพลต่อนโยบาย (Influence on policy) การเสริมสร้างขีดความสามารถของสังคม (Capacity building) การตอบสนองความต้องการของสังคม (Responsiveness) และการติดตามและป้อนกลับ (Monitoring and feedback)

ผลการสำรวจในภาพรวม พบว่า ประชาชนให้คะแนนภาคประชาชนค่อนข้างสูงเมื่อเทียบกับคะแนนของภาครัฐและภาคเอกชนโดยมีคะแนนร้อยละ 66.3 โดยดัชนีด้านความเป็นสถาบันได้คะแนนร้อยละ 65.84 ด้านแนวปฏิบัติได้คะแนนร้อยละ 66.51 และผลกระทบจากการดำเนินงานได้คะแนนร้อยละ 66.46

เมื่อพิจารณาระดับคะแนนของตัวแปร พบว่า ตัวแปรที่มีคะแนนสูงสุด 3 อันดับแรก ได้แก่ ความเชื่อมั่นต่อสถาบันภาคประชาชน ร้อยละ 72.23 ความสามารถในการตอบสนองของการดำเนินงานภาคประชาชน ร้อยละ 68.03 และการไม่ใช้ความรุนแรงจากแนวทางภาคปฏิบัติของภาคประชาชน ร้อยละ 67.71

สำหรับตัวแปรที่มีคะแนนต่ำสุด 3 อันดับแรกได้แก่ ความหลากหลายของสถาบันภาคประชาชน ร้อยละ 61.90 ความเข้มแข็งของสถาบันภาคประชาชน ร้อยละ 63.53 และการปฏิบัติตามกฎหมายจากแนวทางการปฏิบัติของภาคประชาชน คิดเป็นร้อยละ 64.70

จากผลการสำรวจจะเห็นได้ว่า ดัชนีด้านที่มีคะแนนต่ำสุด คือ ความเป็นสถาบันของภาคประชาชน และตัวแปรที่มีคะแนนต่ำสุด มาจากดัชนีด้านความเป็นสถาบันของภาคของประชาชนถึง 2 ตัวแปร ได้แก่ ความหลากหลายและความเข้มแข็ง ซึ่งหมายความว่า องค์กรภาคประชาชนยังไม่มีความหลากหลายและยังคงอ่อนแอ เมื่อเปรียบเทียบกับความเป็นสถาบันของภาครัฐและภาคเอกชน

และเมื่อพิจารณาตัวชี้วัดภายใต้แต่ละตัวแปร พบว่า ตัวชี้วัดที่มีคะแนนต่ำสุด 3 อันดับแรก ได้แก่ การมีทรัพยากร เช่น เงินทุน บุคลากร เครื่องมือ เพียงพอให้ทำงานต่อเนื่องระยะยาว คิดเป็นร้อยละ 60.80 ความสามารถในการสร้างคนเพื่อสานต่อการทำงานได้อย่างต่อเนื่อง ร้อยละ 62.10 และ การทำงานครอบคลุมประเด็นสำคัญต่อการพัฒนาประเทศ ร้อยละ 62.19

จากผลการสำรวจ ผมวิเคราะห์ว่า การที่ภาคประชาชนอ่อนแอและขาดความหลากหลาย เป็นเพราะขาดแคลนทรัพยากรและทุนที่เพียงพอต่อการทำงานในระยะยาวและไม่สามารถทำงานครอบคลุมประเด็นสำคัญของประเทศ หรือกล่าวได้ว่า ภาคประชาชนขาดเงินทุนสนับสนุน ทำให้ไม่สามารถดำเนินงานภาคปฏิบัติได้อย่างเต็มที่ ในขณะที่องค์กรภาคประชาชนในต่างประเทศที่เข้มแข็งและมีผลงานที่ส่งผลเป็นวงกว้างต่อสังคมและประเทศ เนื่องจากองค์กรเหล่านั้นได้รับเงินสนับสนุนไม่ว่าจากภาครัฐหรือภาคเอกชน

ผลการสำรวจยังชี้ว่าภาคประชาชนอ่อนแอ แต่ตัวชี้วัดด้านความเชื่อมั่นและความสามารถในการตอบสนองกลับได้รับคะแนนสูง ซึ่งน่าจะเป็นเพราะการทำงานด้วยอุดมการณ์ที่แรงกล้ามีเป้าหมายเพื่อให้ประเทศและประชาชนได้รับประโยชน์สูงสุด ส่งผลให้การทำงานที่มีประสิทธิผลและโปร่งใสมากกว่า จนได้รับการยอมรับมากกว่าภาครัฐและภาคเอกชน แม้อยู่ภายใต้ความจำกัดของทรัพยากรและบุคลากร

ด้วยเหตุนี้ ผมจึงมีข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการพัฒนาประสิทธิผลของภาคประชาชนและภาคอื่นๆ ดังต่อไปนี้

(1) สร้างอุดมการณ์ให้กับคนในประเทศเพื่อสร้างชาติให้อารยะ โดยการสร้างประชารัฐกล่าวคือ รัฐชาติที่เป็นของประชาชนทุกคนปกครองโดยยึดผลประโยชน์ของประชาชนเป็นหลัก ทั้งนี้อุดมการณ์เป็นเรื่องใหญ่ที่ทุกคนควรให้ความสำคัญ เพราะอุดมการณ์จะส่งผลต่อความเป็นมืออาชีพในการตัดสินใจและลงมือดำเนินการทำสิ่งต่างๆ

(2) ลดขนาดโดยเปรียบเทียบของภาครัฐและภาคเอกชนให้เล็กลง และเพิ่มขนาดภาคประชาชนให้ใหญ่ขึ้น โดยวางระบบที่เอื้อต่อการทำงานของภาคประชาชนให้มากขึ้น ทุ่มทรัพยากรในภาคประชาชนมากขึ้น เพื่อสร้างแรงจูงใจให้คนดี คนเก่ง คนกล้า มาทำงานในภาคประชาชน

อย่างไรก็ตาม ทั้ง 3 ภาคส่วนต้องผนึกกำลังและประสานพลังช่วยกันเพิ่มประสิทธิผล เพื่อให้มีพลังขับเคลื่อนความเจริญก้าวหน้าของประเทศ เช่น ภาครัฐควรโอนภารกิจบางด้านให้ภาคประชาชนดำเนินการ และเปิดโอกาสให้ภาคประชาชนมีส่วนร่วมผลิตบริการสาธารณะ ส่วนภาคเอกชนกับภาคประชาชน ควรผนึกกำลังกันสร้างความรับผิดชอบต่อสังคม และเพิ่มบทบาทตรวจสอบการทำงานภาครัฐมากขึ้น

 

ที่มา: กรุงเทพธุรกิจ
คอลัมน์ : ดร.แดน มองต่างแดน

ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์
นักวิชาการอาวุโส มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด
ประธานสถาบันอนาคตศึกษาเพื่อการพัฒนา (IFD)
kriengsak@kriengsak.com, http://www.kriengsak.com

แหล่งที่มาของภาพ : http://image.bangkokbiznews.com/media/images/size1/2016/05/01/7edebdchiahjcdb9eja8i.jpg

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *