โลกยุคสมัยปัจจุบันและอนาคตเป็นโลกที่วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม มีความเจริญก้าวหน้าอย่างมากยิ่งกว่ายุคใดที่ผ่านมา อันเป็นผลมาจากความเจริญก้าวหน้าทางด้านวิทยาการความรู้ การปฏิเสธหรือต่อต้านเทคโนโลยีเป็นสิ่งที่เป็นไปได้ยาก เราจึงต้องชาญฉลาดในการอยู่ร่วมกับเทคโนโลยีและรู้จักนำเทคโนโลยีมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด
ในมิติการศึกษาและการเรียนรู้ ปัจจุบันเทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทสำคัญต่อการจัดการศึกษาทุกระดับ ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนโฉมหน้าการศึกษาและการเรียนรู้ช่วยให้ผู้เรียนสามารถเข้าถึงการศึกษาอย่างถ้วนหน้าและเท่าเทียมกันมากขึ้น อาทิ การเรียนการสอนทางอิเล็กทรอนิกส์ (E-learning) ห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์ (E-library) การเรียนรู้โดยใช้เว็บเป็นฐาน (Web-based learning) เป็นต้น
เทคโนโลยีในที่นี้มิเพียงมีความหมายเฉพาะรูปธรรมที่มองเห็น อาทิ เครื่องมือ วิธีการ เท่านั้น แต่ยังมีความหมายครอบคลุมถึงการมีความรู้ความสามารถในการนำเทคโนโลยีมาใช้ให้เกิดประโยชน์ในเชิงบวกหรือเชิงสร้างสรรค์ ไม่ทำลายล้าง และนำสู่ผลลัพธ์ที่ดีด้วยเช่นเดียวกัน อันส่งผลช่วยให้การใช้เทคโนโลยีการศึกษาและการเรียนรู้เกิดประโยชน์แท้จริง
การเรียนการสอนให้ผู้เรียนมีความรู้ความสามารถทางด้านเทคโนโลยี รู้จักแยกแยะ นำเทคโนโลยีมาใช้ให้เกิดประโยชน์กับการใช้ชีวิตควรมีเป้าหมายสำคัญคือ การสนับสนุนให้ผู้เรียนเรียนรู้อย่างมีอุดมการณ์ (อุดมคติ + แนวทางปฏิบัติ) หรือสิ่งดีงามที่ยึดถือ เทิดทูน เห็นคุณค่า พร้อมมีแนวทางปฏิบัติร่วมกัน (เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์, 2560ก) และรู้จักใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือสนับสนุนการเรียนรู้ของตนเอง ด้วยว่าข้อมูลหรือความรู้ต่าง ๆ มีการพัฒนาเจริญก้าวหน้าอย่างรวดเร็วและมีอยู่เป็นจำนวนมากจำเป็นต้องเรียนรู้แบบมีอุดมการณ์ที่เป็นประโยชน์แท้จริง อาทิ การเรียนรู้สำหรับการอยู่ร่วมกันเป็นสังคม การเรียนรู้สำหรับการทำสิ่งดีเพื่อผู้อื่น เป็นต้น การมีอุดมการณ์ที่ชัดเจนจะช่วยให้ผู้เรียนสามารถแยกแยะ ไม่เสียเวลากับสิ่งที่มิใช่สาระสำคัญในชีวิต ดังนั้น หากผู้เรียนและสังคมมีอุดมการณ์การใช้เทคโนโลยีถูกทางจะนำสู่ผลสูงสุดทางด้านการศึกษาต่อตนเองและสังคมในวิถีทางอันควร (เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์, 2560ข)
กรณีศึกษาฮาร์วาร์ด
ฮาร์วาร์ดเป็นแบบอย่างของการสนับสนุนให้ผู้เรียนมีอุดมการณ์ใช้เทคโนโลยีถูกทางเป็นประโยชน์แท้จริงทั้งต่อตัวนักศึกษาและสังคมส่วนรวม ตัวอย่างนวัตกรรมการสอนและการเรียนรู้ภายใต้การดูแลของศูนย์เดริคเพื่อการสอนและการเรียนรู้ (The Derek Bok Center for Teaching and Learning) ที่จัดให้มีนิทรรศการนำเสนอวิธีการและเทคนิคการพัฒนาปรับปรุงการสอนในช่วงที่ผ่านมา อันประกอบด้วย โครงการที่ถูกพัฒนาโดยห้องปฏิบัติการการเรียนรู้ใหม่ของศูนย์เดริคเพื่อการสอนและการเรียนรู้ ชุดสถานีของนักศึกษาระดับปริญญาตรี นักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา นักวิจัยหลังปริญญาเอก คณาจารย์ และพนักงานของมหาวิทยาลัย ที่อธิบายถึงวิธีการสร้างฮาร์วาร์ดให้เป็นแหล่งนวัตกรรมการเรียนรู้ (Samplings innovations in teaching and learning, 2017) นิทรรศการดังกล่าวนี้มีส่วนสำคัญต่อการส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้เรียนรู้จักใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือสนับสนุนการเรียนรู้ของตนเอง อันทำให้การเรียนรู้เป็นประโยชน์แท้จริงต่อตัวนักศึกษา
นอกจากนั้น ฮาร์วาร์ดยังเปิดโอกาสให้นักศึกษาได้นำความรู้ที่ได้จากการศึกษามามีส่วนร่วมพัฒนาชุมชนและสังคมด้วยอีกทางหนึ่ง อาทิ Digital literacy project หรือ DLP อันเป็นความร่วมมือกันระหว่างฮาร์วาร์ดกับโรงเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น สังกัดภาครัฐ ในเขตพื้นที่เมืองบอสตัน เปิดสอนหลักสูตรวิทยาการคอมพิวเตอร์เบื้องต้น (introduction to computer science) แบบเข้มข้นระยะเวลา 10 สัปดาห์ให้แก่เด็กนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้นจำนวน 500 คนในเขตพื้นที่เมืองบอสตัน เริ่มดำเนินการครั้งแรกอย่างเป็นทางการในปี ค.ศ. 2008 โดยในทุก ๆ สัปดาห์ระหว่างปีการศึกษา (school year) จะมีอาสาสมัครที่เป็นนักศึกษาฮาร์วาร์ดประมาณ 50 คนมีส่วนร่วมทำหน้าที่เป็นครูผู้สอนและช่วยพัฒนาทักษะทางด้านคอมพิวเตอร์ให้แก่เด็กนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้นในเขตพื้นที่เมืองบอสตัน (Doody, 2015) อันเป็นตัวอย่างรูปธรรมของการสนับสนุนให้นักศึกษาเรียนรู้อย่างมีอุดมการณ์ที่เป็นประโยชน์แท้จริงคือ การเรียนรู้เทคโนโลยีสำหรับการทำสิ่งดีเพื่อผู้อื่น
รายการอ้างอิง
เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์. (27เมษายน 2560ก). การปาฐกถาหัวข้อ How technology immersion
impact on education เราจะจัดการอย่างไรในยุคที่เราเรียกว่าเทคโนโลยีท่วมท้น Innovative School 2017 Theme: Changing Education Paradigms for the 21st จัดโดย กระทรวงกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมร่วมกับสมาคมอุตสาหกรรมเทคโนโลยี สารสนเทศไทย.
________. (11 พฤษภาคม 2560ข). การบรรยายหัวข้อ แนวทางการพัฒนาศักยภาพเด็กไทยในยุค
การศึกษาไทยยุค 4.0 จัดโดย องค์การบริหารส่วนจังหวัดปราจีนบุรี ณ โรงแรมคันทารี่ อ. กบินทร์บุรี จ. ปราจีนบุรี.
Doody, Jennifer. (2015, July 13). Bringing computer skills to classrooms. Retrieved from
Samplings innovations in teaching and learning. (2017, July 10).Retrieved from
ที่มา: สยามรัฐสัปดาห์วิจารณ์
คอลัมน์ : สะท้อนคิดจากฮาร์วาร์ด
ปีที่ 64 ฉบับที่ 46 วันศุกร์ 28 กรกฎาคม – พฤหัสบดี 3 สิงหาคม 2560
ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์
นักวิชาการอาวุโส มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด
ประธานสถาบันอนาคตศึกษาเพื่อการพัฒนา (IFD)
kriengsak@kriengsak.com, http://www.kriengsak.com